De Grote Kerk
APELDOORNS TROTS MET KONINKLIJKE ALLURE
Toen het dorp Apeldoorn na de Franse overheersing groeide, werd de bouw van een nieuwe kerk noodzakelijk. Koning Willem I, die tijdens zijn leven regelmatig op Paleis Het Loo verbleef, wilde hieraan wel een financiële bijdrage leveren. Zijn voorwaarde was wel dat deze nieuwe kerk halverwege Het Loo en het dorp kwam. En zo verrees op de heidevelden buiten Apeldoorn in 1842 aan de Loolaan een Waterstaatskerk. In 1892 brandde deze kerk geheel af. Op de fundamenten van de oorspronkelijke kerk verrees later, in neorenaissancestijl, een nieuwe kerk. Kenmerkend voor het interieur waren het rijke houtsnijwerk en de bijzondere trekstangenconstructie die vanuit vrijwel de hele kerk voor een vrij uitzicht op de preekstoel zorgt.
In 1960 kreeg de kerk een nieuwe, strakke inrichting en werden veel stijlelementen die bijdroegen aan de schoonheid van het interieur verwijderd, zoals het klankbord boven de kansel, het doophek, de baldakijnen boven de kerkenraadsbanken en de kronen en de sierstukken op de zijkanten van de banken. De bouwkundige staat van de kerk kreeg in die tijd niet zoveel aandacht. Als gevolg van achterstallig onderhoud ontstonden begin jaren zeventig zelfs plannen voor de sloop van de kerk.
Vrienden van de Grote Kerk
Om de kerk en het orgel in oude staat terug te brengen, richtten de kerkleden Sybesma, Tamboer en Van der Lugt in 1973 de Stichting Vrienden van de Grote Kerk op. Jarenlang organiseerde de stichting de populaire pleinmarkt rondom de kerk. Dat leverde voldoende fondsen op om de kerk en het orgel in oude luister te herstellen. Zo kreeg de kerk weer het gerestaureerde klankbord van de preekstoel, de ouderlingenbanken met bijzondere kap, het doophek en de avondmaalstafel en de predikantsborden achter de preekstoel met de namen van de dominees die in de Hervormde Gemeente Apeldoorn, respectievelijk de Grote Kerk ‘stonden’. Als sluitstuk van de grote restauratie, zijn de kroonluchters naar origineel ontwerp in 2017 teruggebracht.
Zondag 25 september 1892
KONINGIN WILHELMINA LEGDE ALS JONG MEISJE DE EERSTE STEEN
De Grote Kerk is nauw verweven met de koninklijke familie. Koning Willem I stelde fondsen ter beschikking voor de oorspronkelijke kerk en bepaalde de plaats. Koningin Wilhelmina legde als jong meisje de eerste steen en woonde op zondag 25 september 1892 met haar moeder regentes Emma de inwijding van kerk bij. Er is een koninklijke ingang (de Toreningang), met in de hal authentieke memorieborden en een bijzondere smeedijzeren lamp. Deze ingang leidt naar de koninginnebank met luxe zetels en een baldakijn, een separaat gedeelte in de kerk van waaruit Koningin Wilhelmina en haar hofhouding veelvuldig de kerkdiensten bijwoonden. De toegang tot de koninklijke ingang en de koninginnebank was tot 1985 exclusief voorbehouden aan de koninklijke familie.
Links en rechts van de preekstoel bevinden zich grote gebrandschilderde ramen. Het eerste raam rechts van de preekstoel is het Wilhelminaraam, door de studentencorpora aangeboden aan Koningin Wilhelmina ter gelegenheid van haar 40-jarig regeringsjubileum en geplaatst in 1938. Het tweede raam, links van de preekstoel, is het Beatrixraam, een geschenk van de Stichting Jubileumgeschenk namens de inwoners en het bedrijfsleven van Apeldoorn aan Koningin Beatrix, ter gelegenheid van haar 25-jarig regeringsjubileum en door haar persoonlijk onthuld op 13 augustus 2005. Het bronzen beeld van Koningin Wilhelmina op het kerkplein staat er sinds 1998.
Prins Pieter Christaan (1972) is in de Grote Kerk gedoopt en de huwelijksvoltrekking van prins Maurits met prinses Marilene vond er plaats (1992). Af en toe bezoekt een deel van de Koninklijke familie de Grote Kerk voor het bijwonen van een dienst.
HET ORGEL
Het Bätz-Witte kerkorgel, in neorenaissancestijl, dezelfde stijl als de kerk zelf, is gebouwd door Johan Frederik Witte, op dat moment bedrijfsleider bij Bätz & Co. Na een bouw van twee jaar werd het orgel op eerste kerstdag 1896 in gebruik genomen. In 1977 is het dertig stemmen tellende orgel uitgebreid met een derde manuaal en twaalf stemmen.
GEBRUIK
De Grote Kerk Apeldoorn is elke zondagochtend en op kerkelijke feestdagen te bezoeken tijdens de diensten van de Protestantse Gemeente.
Voor het culturele programma concentreert de Grote Kerk zich op een combinatie van kerkelijk erfgoed én hedendaagse cultuur. Het monument leent zich bij uitstek voor concerten, kunstexposities, zakelijke events en optredens.
Voor alle mogelijkheden en verhuur neem contact op.
Feiten en cijfers
Architect: J. Verheul Dzn., Rotterdam
Aannemer: Chris Wegerif, Apeldoorn
Zitplaatsen: aanvankelijk 1.800, thans 1.500 (inclusief gaanderij)
Wist u dat
De afstand tussen de Grote Kerk en de Naald vóór Paleis het Loo is exact 1.000 meter waardoor een gemiddelde Apeldoorner geleerd heeft vrij nauwkeurig een afstand te schatten.
